2. Het hoge potentieel van de valorisatie van tarwezemelen

2.1 In Europa

De Europese Unie (EU) is een van de grootste graanproducenten ter wereld. Volgens Coceral¹⁴, bedroeg de tarweproductie in 2019 145,7 miljoen ton.

Productie van granen in de Europese Unie

Tarwe maakt meer dan de helft van de geteelde granen uit. De andere helft bestaat voor een derde uit maïs en een derde uit gerst. Het laatste derde omvat granen die in kleinere hoeveelheden worden geteeld, zoals rogge, haver en spelt. De geteelde granen worden hoofdzakelijk gebruikt voor diervoeder (bijna 2/3), een derde is bestemd voor menselijke consumptie, terwijl slechts 3% wordt gebruikt voor biobrandstoffen¹⁵.

2.2 In Frankrijk en België (2019)

De regio’s Champagne-Ardenne, Picardië, Wallonië en Vlaanderen, die bij het ValBran-project betrokken zijn, zijn regio’s waar veel tarwe wordt geteeld.

In 2019, heeft België in totaal bijna 1,8 miljoen ton tarwegeproduceerd, waarvan 1.172.000 ton in Wallonië en 617.070 ton in Vlaanderen. Frankrijk was op zijn beurt goed voor 29,5 miljoen ton tarwe¹⁶.

2.3 Tarwezemelen: interessant bijproduct voor de bioraffinaderijen

Zemelen zijn een agrarisch bijproduct afkomstig van de processen van maalderijen en bioraffinaderijen. Het zijn de plantaardige, beschermende omhulsels van tarwekorrels. Momenteel wordt dit bijproduct vooral benut in diervoeder en wordt het te weinig gebruikt voor de productie van moleculen met een hoge toegevoegde waarde.

Goed om weten

Volgens European Flour Millers¹⁷ bestaan er in Europa ongeveer zeshonderd soorten meel. Het percentage tarwezemelen varieert naargelang het soort tarwe en het type meel dat wordt geproduceerd (wit of volkoren). Naar schatting bedraagt het percentage zemelen dat tijdens het vermalen van tarwe in theorie vrijkomt en voor verschillende toepassingen kan worden gebruikt tussen 15 en 25%.

Tarwezemelen staan centraal in het ValBran-project wegens de beschikbaarheid ervan en de lage recalcitrantie tegen een biologische omzetting die geen fysisch-chemische voorbehandelingsstap vereist. Ten opzichte van de wereldwijde productievolumes van de biologische oppervlakteactieve stoffen waarop het project zich richt (suikeresters en alkylglycosiden), leidt de keuze voor zemelen niet tot destabilisatie van deze sector, die voornamelijk gericht is op diervoeder. De in het project ontwikkelde biokatalytische benadering (synoniem van “enzymatisch”) maakt een productie van biologische oppervlakteactieve stoffen mogelijk van naar schatting 100 tot 150 kilo per ton tarwezemelen.

Interview André Tonneaux, BioWanze¹⁸

André Tonneaux BioWanze

Zijn er in de Frans-Belgische grensoverschrijdende zone voldoende tarwezemelen om te valoriseren?

Alleen al in de fabriek van BioWanze produceren we jaarlijks ongeveer 10.000 ton tarwezemelen, afkomstig uit onze maalderij, en van Belgische (50%), Franse (25%) en Duitse (25%) tarwe. Deze zemelen kunnen worden gebruikt als grondstof in biologische oppervlakteactieve stoffen.

Wat is het grote belang voor een bedrijf als BioWanze om nieuwe manieren te ontwikkelen voor de valorisatie van tarwezemelen?

We verdedigen een “driedubbele visie” voor “zero waste” op onze productielocatie. Ten eerste, vanaf 2021 gaan we de resterende afvalstroom benutten; momenteel is dit de CO2 afkomstig uit de fermentatie. We zijn van plan om deze CO₂ te comprimeren, te zuiveren en vloeibaar te maken om Food-kwaliteit te bereiken en dit te gebruiken in de productie van bruisende dranken. Ten tweede hebben we ambitieuze doelstellingen voor de koolstofneutraliteit: 90% biomassa energieverbuik in 2024 en 100% tegen 2030.

Ten slotte willen we onze productenportfolio diversifëren via de bioraffinage-activiteit. Wij denken dat het ValBran-project ons zal helpen om een (financiële, ecologische en maatschappelijke) meerwaarde te geven aan de meest nobele fractie van tarwezemelen en een nieuwe markt (schoonmaakmiddelen, oppervlakteactieve stoffen) te betreden door het vervangen van producten die momenteel verkregen zijn op basis van koolwaterstof . Deze diversificatie is gewenst gezien de onzekerheid over de toekomst van de 1^e generatie biobranstoffen na 2030; daarom werken we aan nieuwe toepassingen van onze tussen- en eindproducten.

In hoeverre is de aanpak van het ValBran-onderzoeksproject vernieuwend ten opzichte van andere, soortgelijke projecten en aanvullend ten opzichte van de maatregelen die uw bedrijf heeft genomen?

Ten eerste is er een sterke geografische complementariteit. BioWanze heeft altijd lokale grondstoffen gebruikt, tarwe afkomstig uit de BeNeLux, Frankrijk en Duitsland. Het ValBran-project past perfect in dit principe van nabijheid .

Vervolgens is er een complementariteit van vaardigheden. We hebben de wetenschappelijke en technologische expertise van de projectpartners nodig, net als de marktstudies van universiteiten en onderzoekscentra om ons businessplan en een haalbaarheidsstudie op te stellen. BioWanze heeft de capaciteit om dit wetenschappelijk project in een industrieel en commercieel levensvatbaar project te veranderen.

Ten slotte, is er de participatieve benadering. Gedurende deze 4 jaar was er veel interactiviteit en transparantie in onze uitwisselingen. We voelden een echte wil bij de partners om samen een duurzaam project op te starten.

¹⁴ Europese vereniging die de handel in granen, rijst, voedermiddelen, oliehoudende zaden, olijfolie, oliën en vetten en agro-aanvoer vertegenwoordigt.

¹⁵ Europese commissie, 2020

¹⁶ Statbel, 2020; Agreste, Franse Ministerie van Landbouw en Voeding, 2020

¹⁷ De European Flour Millers' Association is de stem van de Europese tarwe-, rogge- en haververwerkingsindustrie, zowel op EU- als op internationaal niveau.

¹⁸ BioWanze is de grootste producent van bio-ethanol in België. De biobrandstof is echter slechts een deel van het duurzame karakter van de activiteit. Deze bioraffinaderij produceert, dankzij de ontwikkeling van innovatieve processen, gluten, ProtiWanze®, groene meststoffen en vezels van zemelen. De fabriek zorgt voor haar eigen energievoorziening dankzij een prototype biomassaketel die uniek is in de wereld. BioWanze produceert en verdeelt producten met een hoge toegevoegde waarde en kwaliteit voor levensmiddelen en diervoeder, alsook voor de landbouw.